معرفی ساز نی

«بشنو از نی چون حکایت می کند         
از جدایی ها شکایت می کند

کز نِیِستان تا مرا بُبریده اند         
از نَفیرم مرد و زن نالیده اند»

نی سازی عرفانی و مقدس در بین صوفیان و نام آوران ادبیات پارسی است که در عمق و ژرفای وجودش ناله ها و رازهایی نهفته است.
این ساز کهن و قدیمی ایران زمین که از دسته سازهای بادی است دارای قدمتی به اندازه تاریخ ایران زمین است. این ساز کهن و اصیل ایرانی علاقه مندان زیادی در تمام نقاط ایران زمین و در بین اقوام مختلف بلوچ، کرد، لر، گیلکی و … دارد.

نی از قدیمیترین ادوات موسیقی بشر است و همانطور که از اسمش پیدا است، توسط گیاه نی ساخته می شود. این ساز در بین جهانیان سازی محبوب است که پیشینه ای تاریخی دارد بطوری که در کشور پرو قدمت آن در آثار باستانی به جا مانده به ده هزار سال قبل بر می گردد.

وسعت صدای نی حدود دو اکتاو و نیم است و به چهار منطقه‌ی صوتی تقسیم می‌شود:

• صدای بم و بم نرم
• صدای اوج
• صدای غیث
• صدای ذیل

انواع نی

علاوه بر انگیزه در نواختن ساز نی داشتن سازی مناسب و استاندارد باعث ایجاد صدای دلنشین و رسا می شود که هنرجو را بیش از بیش به نواختن ترغیب می کند.
امروزه انواع گوناگونی از این ساز دوست داشتنی در بازار با قیمت های متفاوت موجود است که معروفترین آنها عبارتند از:

• نی سلطانیان
• نی صنایعی
• نی شفیعی
• نی عارف
• نی بیات  
• نی علوی

همچنین ساز نی همراه با مهر است و تعداد مهر ها نشان دهنده کیفیت ساز می باشد.

یک مهر: سازی ساده و بی کیفیت که بیشتر جنبه تزیین و برای افراد مبتدی است.

دو مهر: سازی با کیفیت معمولی

سه مهر: این نی سازی با کیفیت بالا و عالی است که بیشتر برای نوازندگان حرفه ای کاربرد دارد.
بر اساس ساختمان و کاربرد نی بین اقوام گوناگون انواع متفاوتی از نی موجود است که در بین افراد و سبک های مختلف نوازندگی محبوبیت خاص خود را دارد.

ساز نی کوتاه

صدای بم این نی برای آهنگ های محلی بسیار مناسب است. این نوع نی در بین انواع نی ها دارای طول کم و قطر بیشتر است که باعث دورگه شدن صدا می شود.

ساز نی بلند

نی بلند یا نی خرک ساز محبوب در بین ترکمن ها و جنوب ایران است که قدی بلند حدود۷۰ تا ۸۰ سانتی متر دارد. دارای ۵ سوراخ است و صدای سوزناکی را ایجاد می کند.

نی هفت بند

این نی همانند نی خرک ۵ سوراخ دارد که ۴ تای آن روی ساز و آخری زیر ساز قرار دارد. نی هفت بند دارای ۷ بند و ۶ گره است. این نی دارای چهار منطقه صوتی بم، اوج، غیث و ذیل است که برای نواختن نی را بین دندان می گذارند و هوا را به داخل آن می دمند.

قره نی

قره نی یا نی سیاه که در کشورهای اروپایی به کلارینت معروف است، نحوه نواختن آن شبیه نی هفت بند است. جنس این نی عموما چوب آبنوس یا فلز است.

دوزله

ساز محبوب عشایر است که از اتصال دو لوله مجزا تشکیل شده است. سوراخ های لوله ها در کنا هم قرار دارند اما به صورت جداگانه عمل می کنند.